Servet oluşturmak istiyorsanız, servetin ne olduğunu bilmek mutlaka işinize yarayacaktır. Zira servet ve para aynı şey değildir. Servetin tarihi, insanlık tarihi kadar gerilere dayanır. Aslında daha da gerilere dayanır; karıncaların bile serveti vardır. Para nispeten yeni bir icattır. Servet ise sahip olduğumuz en temel değerlerimizden biridir.
Servet, isteklerimizdir: Yiyecek, giyecek, ev, araba, elektronik aletler, ilginç yerlere seyahat etmek, aileniz, sevdiğiniz insanlar ve daha pek çok şey.
Para olmadan da servet sahibi olunabilir. Komut verdiğinizde sizin için araba yapan veya size yemek pişiren ya da çamaşırlarınızı yıkayan veya istediğiniz herhangi bir şeyi yapabilen sihirli bir makineniz olsaydı, paraya ihtiyacınız olmazdı. Antarktika’nın göbeğinde satın alabileceğiniz hiçbir şey bulunmadığından orada ne kadar paraya sahip olduğunuzun hiçbir önemi yoktur.
Servet para değil, sizin sahip olmak istediğiniz şeydir. Hayatınızda elde etmek istediğiniz en değerli hazinedir. Peki, neden servet kelimesini duyduğumuz da aklımıza ilk olarak para gelir. Bu, aslında bir çeşit yetersizliktir: Para serveti taşınabilir hale getirmekte kullanılan bir araçtır, uygulamada ikisi de birbirinin yerini alabilir. Ancak aynı şey değillerdir; kalpazanlık yaparak zengin olmayı planlamıyorsanız, para kazanmaktan bahsetmek, aslında nasıl para kazanılacağını anlamanızı zorlaştırabilir.
Para, uzmanlaşmanın yan etkilerinden biridir. Uzmanlaşmış bir toplumda ihtiyaçlarınızın büyük bölümünü kendiniz karşılayamazsınız. Bir kilo patates veya bir kurşun kalem ya da yaşayabileceğiniz bir yer istiyorsanız, bunları başka birinden tedarik etmeniz gerekiyor.
Peki, patates yetiştiren kişinin patateslerinin bir kısmını size vermesini nasıl sağlayacaksınız. Karşılığında onun istediği bir şeyi vererek. Bir şeyleri, onlara ihtiyaç duyan kişilerle doğrudan takas ederek nereye kadar gidebilirsiniz. Keman imalatçısıysanız ve bulunduğunuz yerdeki çiftçilerin hiçbiri keman sahibi olmak istemiyorsa, karnınızı nasıl doyuracaksınız.
Toplumların zaman içinde uzmanlaştıkça bu soruna buldukları çözüm, takası iki aşamalı bir süreç haline getirmek olmuştur. Kemanı doğrudan patatesle takas etmek yerine, kemanı, diyelim ki, gümüşle takas ediyorsunuz, sonra da bu gümüşleri ihtiyaç duyduğunuz herhangi bir şeyle takas ediyorsunuz.
Tarihe baktığımızda madenler, bu bağlamda en yaygın olarak kullanılan araçlar olmuşlardır, ancak son zamanlarda dolar adı verilen ve fizik-hammadde olarak doğada aslında bulunmayan bir mübadele aracı kullanmaktayız. Dolar bir mübadele aracı olarak kullanılmaktadır, çünkü ABD, doların ender bulunan bir araç olmasını sağlamaktadır.
Bir mübadele aracının avantajı, ticareti mümkün kılmasıdır. Dezavantajı ise, ticaretin esasen ne olduğunun anlaşılmasını zorlaştırmasıdır. İnsanlar, bir iş para kazandırıyorsa, ona iyi iş derler. Ancak para, insanların sahip olmak istedikleriyle yani servetle, kendileri arasındaki bir eleman durumundadır.
Bu nedenle para servet değil bir araçtır.
Mahmut Esat Bozkurt
12.04.2021
AYDIN